Φεβρουάριος 2017
1. Πριν λίγο καιρό ήσασταν πάλι εδώ με τον Αμερικάνο του Παπαδιαμάντη. Σήμερα με Μακρυγιάννη. Πόσο κατανοητή μπορεί να γίνει η δημώδης γλώσσα σήμερα;
Ο λόγος του αγωνιστή Μακρυγιάννη είναι γνήσιος, απλός και κοφτός με κάποιες αρβανίτικες λέξεις από το ρουμελιώτικο ιδίωμα. Με αυτά τα λίγα «κολλυβογράμματα» όπως λέει και ο ίδιος, εξιστορεί τα πάθια και τους καημούς του Έλληνα. Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης αναφέρει : «Ποτὲ δὲν ξανακούσαμε στὴν Ἑλλάδα μία τόσο ἁδρὴ φωνή. Κι αὐτὸ δὲν εἶναι λαογραφία. Ἡ φωνὴ τοῦ Μακρυγιάννη εἶναι ἕνας κλῶνος ἀπὸ τὸ στιβαρὸ δέντρο ποὺ ἔδωσε τὸν Ἐρωτόκριτο καὶ τὴ Θυσία τοῦ Ἀβραάμ και τὰ δημοτικά μας τραγούδια»
2. Έχουν ανάγκη από θεατροποίηση αυτά τα κείμενα; Τι σας ωθεί να τα «ανεβάσετε» στο σανίδι;
Υπάρχει ανάγκη ν’ ακουστούν ειδικά σήμερα και να διδαχτούμε από τις παθογένειες που ταλανίζουν τον τόπο μας από τότε μέχρι και σήμερα μήπως και κατανοήσουμε ότι επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια λάθη ως λαός. Η αλήθεια και η ευθύτητα του λόγου του Μακρυγιάννη αποτελεί σίγουρα και ερέθισμα για έναν ηθοποιό να μεταφερθεί στη θεατρική σκηνή. Με αφορά πολύ η ματιά του για την Ελλάδα του τότε που θυμίζει την Ελλάδα του τώρα. Διαπιστώνει κανείς ότι 200 χρόνια σχεδόν μετά την Ελληνική Επανάσταση ακόμα σκλάβοι είμαστε. Απλά αλλάξαμε αφέντες, από τους Τούρκους στους δανειστές μας.
3. Γιατί λέτε ότι τα «Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη» είναι μια παράσταση που πρέπει να δουν όλοι οι Έλληνες; Ποια είναι η διαχρονικότητα του λόγου του;
Παραθέτω ως απάντηση ένα απόσπασμα από τα διαχρονικά Απομνημονεύματα όπως ακούγονται στην παράσταση :
«…1833 Μαγίου 4, ἦρθα ἐδῶ εἰς Ἀθήνα. Οἱ πολιτικοί μας καὶ οἱ ξένοι τρώγονταν καὶ καθένας κύταζε νὰ ῾περισκύση ἡ δική του φατρία. Ἄλλος τὸ ἤθελε Ἀγγλικόν, ἄλλος Ρούσσικον, ἄλλος Γαλλικόν. .
Οἱ Ἀντιβασιλεῖς μας τήραγαν κι᾿ αὐτεῖνοι νὰ πάρουν κάνα λεπτό, ὅτι εἰς τὴν Ἑλλάδα ἧβραν ἁλώνι ν᾿ ἁλωνίσουν. Πιάσαν φατρίες μὲ τοὺς δικούς μας.
Και αφανίστη το δυστυχισμένο ταμείον, πήραμε και δάνεια από τους ξένους και θα σωθούμε εις αυτά…»
4. Όταν π.χ. μιλάτε για αυτούς που χαρακτηρίζουν «παρωχημένες εμμονές τα όσια και τα ιερά του λαού μας» σε ποιους αναφέρεστε;
Αναφέρομαι σε όλους εκείνους τους επικίνδυνους μεταπράτες , εγχώριους και ξένους, που επιβουλεύονται την εθνική μας συνείδηση, συνοχή και ταυτότητα, το πολιτιστικό μας παρελθόν, την πρόταση ζωής που έχει κομίσει αυτός ο τόπος επί χιλιάδες χρόνια τώρα. Αναφέρομαι σε εκείνους που παρασύρουν και βεβηλώνουν το παρελθόν μας μιλώντας π.χ. για συνωστισμούς στην μικρασιατική καταστροφή , σε εκείνους που έχουν ξεχάσει την γενοκτονία των Ποντίων, σε εκείνους που αφαίρεσαν την Αντιγόνη του Σοφοκλή από τα ελληνικά σχολικά βιβλία, σε εκείνους που ορκίστηκαν στο ξενόφερτο δόγμα ότι χωρίς εθνική ταυτότητα είναι και ευκολότερο το εθνικό ξεπούλημα, σε όλους εκείνους που μηχανεύτηκαν δολίως την στρατηγική του σοκ και δέους.
4. Μπορεί ο Μακρυγιάννης να μας δώσει δύναμη σήμερα; Να μας τονώσει το ηθικό σε μια Ελλάδα απονευρωμένη από την οικονομική κρίση;
Η εθνική απονεύρωση ήταν πρωτίστως ηθικής μορφής. Μετά ήρθε και η οικονομική κρίση δηλαδή το εθνικό ξεπούλημα. Ο Μακρυγιάννης αποτελεί ύψιστο παράδειγμα ήθους για τους μεταγενέστερους γιατί δεν επαναπαύτηκε σε οφφίκια και θέσεις μετά την απελευθέρωση του τόπου από τους Τούρκους. Επαναστατούσε διαρκώς στην αδικία που έβλεπε γύρω του και γινόταν ενοχλητικός με τις παρεμβάσεις του και την οξεία κριτική απέναντι στους δουλοπρεπείς Έλληνες πολιτικούς της εποχής του, που ξεπούλησαν όσα κέρδισαν με αίμα οι παλιοί αγωνιστές ειδικά την εποχής της βαυαροκρατούμενης Ελλάδας έπειτα από την δολοφονία του Καποδίστρια. Έζησε την άκρα αχαριστία και είχε τέλος πικρό, με τα μόνα παράσημα που θα του απονείμει η αγαπημένη του πατρίδα να είναι μια καταδίκη εις θάνατον και μερικές αγιάτρευτες πληγές, που θα τον στείλουν στον τάφο στα 67 του χρόνια. Του οφείλουμε πέρα από τους επαναστατικούς αγώνες ότι συντέλεσε να συνταχτεί το πρώτο Σύνταγμα της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843.
5. Πιστεύετε ότι αδικούμε την ιστορία μας;
Την ιστορία την ξέχασαν πρωτίστως εκείνοι που έχουν συμφέρον να μην την θυμίζουν. Ο λαός όμως έχει την δική του ευθύνη να θυμάται τις ρίζες του. Δέντρο χωρίς βαθιές ρίζες δεν στέκεται στον δυνατό αέρα . Ο Μακρυγιάννης έρχεται για μας θυμίσει τους αγώνες του έθνους μας:
«…Πατρίς, νὰ μακαρίζης ὅλους τους Ἕλληνες, ὅτι θυσιάστηκαν διὰ σένα νὰ σ᾿ ἀναστήσουνε, νὰ ξαναειπωθῆς ἄλλη μίαν φορᾶ ἐλεύτερη πατρίδα, ὁποῦ ἤσουνε χαμένη καὶ σβυσμένη ἀπὸ τὸν κατάλογον τῶν ἐθνῶν…».
7. Φοβάστε για την Ελλάδα σήμερα ή αισιοδοξείτε;
Πιστεύω ότι δέκα χιλιάδες συνεχούς ιστορίας και ελληνικής γλώσσας είναι ένας καλός λόγος για να αισιοδοξώ όσο και αν διασπείρουν τον φόβο για την εξαφάνισή μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η Ελλάδα επιλέχθηκε ως πείραμα για αυτήν την «φτιαχτή» κρίση. Οι λόγοι είναι καθαρά συμβολικοί και για όλον τον υπόλοιπο πλανήτη αφού εδώ γεννήθηκε η Δημοκρατία. Φυσικά και η απανθρωποποίηση είναι ο υπέρτατος σκοπός της παγκοσμιοποίησης αλλά το χρήμα θα παραμένει μόνο χαρτί και όχι πραγματική ανθρώπινη αξία.
8. Τι είναι για εσάς καλό θέατρο; Το βλέπουμε στην Ελλάδα σήμερα;
Ας ξεκινήσω από το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας. Ως επί το πλείστον το ελληνικό κοινό βλέπει κυρίως ανοησίες και ανοσιουργήματα του χειρίστου είδους τα τελευταία χρόνια. Θα έλπιζε κανείς ότι θα υπάρξει μια σθεναρή αντίδραση από τους Έλληνες καλλιτέχνες για ό, τι συμβαίνει γύρω μας. Τουναντίον το κοινό παρακολουθεί ανούσιους μεταμοντέρνους πειραματισμούς με τα κλασσικά κείμενα που προσπαθούν ν’ αποστραγγίσουν την πολιτική τους ουσία μέχρι το μεδούλι. Ας δούμε για παράδειγμα τί παίζεται κάθε χρόνο στην Επίδαυρο. Αριστοφάνης χωρίς την πολιτική του ματιά. Αισχύλος που κατάντησε να παίζεται περίπου ως μπουλβάρ αλλά θεωρείται ως η μέγιστη «καλλιτεχνική άποψη» από πληρωμένους κονδυλοφόρους. Προσπαθούν να σταματήσουν τον κόσμο να πηγαίνει στο θέατρο; Ευτυχώς υπάρχουν και κάποιοι καλλιτέχνες που αντιστέκονται σε αυτή την παρακμή. Αναφέρω μόνο τον δάσκαλο Ηλία Λογοθέτη με «το Αμάρτημα της Μητρός μου» του Βιζυηνού, τον Τάκη Χρυσικάκο με την φωτεινή του δουλειά στον Καζαντζάκη. Το κοινό φαίνεται να διψά ακόμα για την αλήθεια των μεγάλων κειμένων όταν αυτά να μεταδίδονται με όλη τους την ουσία.
9. Πως επιβιώνει ένας ηθοποιός στο ελεύθερο θέατρο σήμερα; (εμπειρία)
Είχα την χαρά τελικά να μην επιχορηγηθώ από το ελληνικό κράτος σχεδόν ποτέ για παράστασή μου. Αυτό με έκανε να δουλεύω ουσιαστικά και να συντηρείται η ομάδα «ηθικόν ακμαιότατον» αποκλειστικά από το εισιτήριο του απλού θεατή. Έχουμε μάθει φυσικά να στερούμαστε ακόμα και τα βασικά για την ομάδα μας. Δεν έχουμε ούτε καν ένα μικρό χώρο για πρόβες. Τα πάντα γίνονται χειρωνακτικά αλλά με κέφι και όρεξη. Η επιβίωση φυσικά είναι τρομακτικά δύσκολη αλλά πιστεύω πάντα ότι υπάρχει πάντα και κάποιο κοινό που μας στηρίζει. Το έχει αποδείξει η ενασχόλησή μας με τον Παπαδιαμάντη και την παράσταση «Ο Αμερικάνος» που παίζεται με μεγάλη επιτυχία επί 7 συνεχή χρόνια σε όλη σχεδόν την Ελλάδα.
10. Ποιο «μεγάλο κείμενο» είναι στα σχέδιά σας;
Θα ήθελα να ασχοληθώ με τον Γεώργιο Βιζυηνό και με το διήγημά του «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου».
1. Πριν λίγο καιρό ήσασταν πάλι εδώ με τον Αμερικάνο του Παπαδιαμάντη. Σήμερα με Μακρυγιάννη. Πόσο κατανοητή μπορεί να γίνει η δημώδης γλώσσα σήμερα;
Ο λόγος του αγωνιστή Μακρυγιάννη είναι γνήσιος, απλός και κοφτός με κάποιες αρβανίτικες λέξεις από το ρουμελιώτικο ιδίωμα. Με αυτά τα λίγα «κολλυβογράμματα» όπως λέει και ο ίδιος, εξιστορεί τα πάθια και τους καημούς του Έλληνα. Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης αναφέρει : «Ποτὲ δὲν ξανακούσαμε στὴν Ἑλλάδα μία τόσο ἁδρὴ φωνή. Κι αὐτὸ δὲν εἶναι λαογραφία. Ἡ φωνὴ τοῦ Μακρυγιάννη εἶναι ἕνας κλῶνος ἀπὸ τὸ στιβαρὸ δέντρο ποὺ ἔδωσε τὸν Ἐρωτόκριτο καὶ τὴ Θυσία τοῦ Ἀβραάμ και τὰ δημοτικά μας τραγούδια»
2. Έχουν ανάγκη από θεατροποίηση αυτά τα κείμενα; Τι σας ωθεί να τα «ανεβάσετε» στο σανίδι;
Υπάρχει ανάγκη ν’ ακουστούν ειδικά σήμερα και να διδαχτούμε από τις παθογένειες που ταλανίζουν τον τόπο μας από τότε μέχρι και σήμερα μήπως και κατανοήσουμε ότι επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια λάθη ως λαός. Η αλήθεια και η ευθύτητα του λόγου του Μακρυγιάννη αποτελεί σίγουρα και ερέθισμα για έναν ηθοποιό να μεταφερθεί στη θεατρική σκηνή. Με αφορά πολύ η ματιά του για την Ελλάδα του τότε που θυμίζει την Ελλάδα του τώρα. Διαπιστώνει κανείς ότι 200 χρόνια σχεδόν μετά την Ελληνική Επανάσταση ακόμα σκλάβοι είμαστε. Απλά αλλάξαμε αφέντες, από τους Τούρκους στους δανειστές μας.
3. Γιατί λέτε ότι τα «Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη» είναι μια παράσταση που πρέπει να δουν όλοι οι Έλληνες; Ποια είναι η διαχρονικότητα του λόγου του;
Παραθέτω ως απάντηση ένα απόσπασμα από τα διαχρονικά Απομνημονεύματα όπως ακούγονται στην παράσταση :
«…1833 Μαγίου 4, ἦρθα ἐδῶ εἰς Ἀθήνα. Οἱ πολιτικοί μας καὶ οἱ ξένοι τρώγονταν καὶ καθένας κύταζε νὰ ῾περισκύση ἡ δική του φατρία. Ἄλλος τὸ ἤθελε Ἀγγλικόν, ἄλλος Ρούσσικον, ἄλλος Γαλλικόν. .
Οἱ Ἀντιβασιλεῖς μας τήραγαν κι᾿ αὐτεῖνοι νὰ πάρουν κάνα λεπτό, ὅτι εἰς τὴν Ἑλλάδα ἧβραν ἁλώνι ν᾿ ἁλωνίσουν. Πιάσαν φατρίες μὲ τοὺς δικούς μας.
Και αφανίστη το δυστυχισμένο ταμείον, πήραμε και δάνεια από τους ξένους και θα σωθούμε εις αυτά…»
4. Όταν π.χ. μιλάτε για αυτούς που χαρακτηρίζουν «παρωχημένες εμμονές τα όσια και τα ιερά του λαού μας» σε ποιους αναφέρεστε;
Αναφέρομαι σε όλους εκείνους τους επικίνδυνους μεταπράτες , εγχώριους και ξένους, που επιβουλεύονται την εθνική μας συνείδηση, συνοχή και ταυτότητα, το πολιτιστικό μας παρελθόν, την πρόταση ζωής που έχει κομίσει αυτός ο τόπος επί χιλιάδες χρόνια τώρα. Αναφέρομαι σε εκείνους που παρασύρουν και βεβηλώνουν το παρελθόν μας μιλώντας π.χ. για συνωστισμούς στην μικρασιατική καταστροφή , σε εκείνους που έχουν ξεχάσει την γενοκτονία των Ποντίων, σε εκείνους που αφαίρεσαν την Αντιγόνη του Σοφοκλή από τα ελληνικά σχολικά βιβλία, σε εκείνους που ορκίστηκαν στο ξενόφερτο δόγμα ότι χωρίς εθνική ταυτότητα είναι και ευκολότερο το εθνικό ξεπούλημα, σε όλους εκείνους που μηχανεύτηκαν δολίως την στρατηγική του σοκ και δέους.
4. Μπορεί ο Μακρυγιάννης να μας δώσει δύναμη σήμερα; Να μας τονώσει το ηθικό σε μια Ελλάδα απονευρωμένη από την οικονομική κρίση;
Η εθνική απονεύρωση ήταν πρωτίστως ηθικής μορφής. Μετά ήρθε και η οικονομική κρίση δηλαδή το εθνικό ξεπούλημα. Ο Μακρυγιάννης αποτελεί ύψιστο παράδειγμα ήθους για τους μεταγενέστερους γιατί δεν επαναπαύτηκε σε οφφίκια και θέσεις μετά την απελευθέρωση του τόπου από τους Τούρκους. Επαναστατούσε διαρκώς στην αδικία που έβλεπε γύρω του και γινόταν ενοχλητικός με τις παρεμβάσεις του και την οξεία κριτική απέναντι στους δουλοπρεπείς Έλληνες πολιτικούς της εποχής του, που ξεπούλησαν όσα κέρδισαν με αίμα οι παλιοί αγωνιστές ειδικά την εποχής της βαυαροκρατούμενης Ελλάδας έπειτα από την δολοφονία του Καποδίστρια. Έζησε την άκρα αχαριστία και είχε τέλος πικρό, με τα μόνα παράσημα που θα του απονείμει η αγαπημένη του πατρίδα να είναι μια καταδίκη εις θάνατον και μερικές αγιάτρευτες πληγές, που θα τον στείλουν στον τάφο στα 67 του χρόνια. Του οφείλουμε πέρα από τους επαναστατικούς αγώνες ότι συντέλεσε να συνταχτεί το πρώτο Σύνταγμα της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843.
5. Πιστεύετε ότι αδικούμε την ιστορία μας;
Την ιστορία την ξέχασαν πρωτίστως εκείνοι που έχουν συμφέρον να μην την θυμίζουν. Ο λαός όμως έχει την δική του ευθύνη να θυμάται τις ρίζες του. Δέντρο χωρίς βαθιές ρίζες δεν στέκεται στον δυνατό αέρα . Ο Μακρυγιάννης έρχεται για μας θυμίσει τους αγώνες του έθνους μας:
«…Πατρίς, νὰ μακαρίζης ὅλους τους Ἕλληνες, ὅτι θυσιάστηκαν διὰ σένα νὰ σ᾿ ἀναστήσουνε, νὰ ξαναειπωθῆς ἄλλη μίαν φορᾶ ἐλεύτερη πατρίδα, ὁποῦ ἤσουνε χαμένη καὶ σβυσμένη ἀπὸ τὸν κατάλογον τῶν ἐθνῶν…».
7. Φοβάστε για την Ελλάδα σήμερα ή αισιοδοξείτε;
Πιστεύω ότι δέκα χιλιάδες συνεχούς ιστορίας και ελληνικής γλώσσας είναι ένας καλός λόγος για να αισιοδοξώ όσο και αν διασπείρουν τον φόβο για την εξαφάνισή μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η Ελλάδα επιλέχθηκε ως πείραμα για αυτήν την «φτιαχτή» κρίση. Οι λόγοι είναι καθαρά συμβολικοί και για όλον τον υπόλοιπο πλανήτη αφού εδώ γεννήθηκε η Δημοκρατία. Φυσικά και η απανθρωποποίηση είναι ο υπέρτατος σκοπός της παγκοσμιοποίησης αλλά το χρήμα θα παραμένει μόνο χαρτί και όχι πραγματική ανθρώπινη αξία.
8. Τι είναι για εσάς καλό θέατρο; Το βλέπουμε στην Ελλάδα σήμερα;
Ας ξεκινήσω από το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας. Ως επί το πλείστον το ελληνικό κοινό βλέπει κυρίως ανοησίες και ανοσιουργήματα του χειρίστου είδους τα τελευταία χρόνια. Θα έλπιζε κανείς ότι θα υπάρξει μια σθεναρή αντίδραση από τους Έλληνες καλλιτέχνες για ό, τι συμβαίνει γύρω μας. Τουναντίον το κοινό παρακολουθεί ανούσιους μεταμοντέρνους πειραματισμούς με τα κλασσικά κείμενα που προσπαθούν ν’ αποστραγγίσουν την πολιτική τους ουσία μέχρι το μεδούλι. Ας δούμε για παράδειγμα τί παίζεται κάθε χρόνο στην Επίδαυρο. Αριστοφάνης χωρίς την πολιτική του ματιά. Αισχύλος που κατάντησε να παίζεται περίπου ως μπουλβάρ αλλά θεωρείται ως η μέγιστη «καλλιτεχνική άποψη» από πληρωμένους κονδυλοφόρους. Προσπαθούν να σταματήσουν τον κόσμο να πηγαίνει στο θέατρο; Ευτυχώς υπάρχουν και κάποιοι καλλιτέχνες που αντιστέκονται σε αυτή την παρακμή. Αναφέρω μόνο τον δάσκαλο Ηλία Λογοθέτη με «το Αμάρτημα της Μητρός μου» του Βιζυηνού, τον Τάκη Χρυσικάκο με την φωτεινή του δουλειά στον Καζαντζάκη. Το κοινό φαίνεται να διψά ακόμα για την αλήθεια των μεγάλων κειμένων όταν αυτά να μεταδίδονται με όλη τους την ουσία.
9. Πως επιβιώνει ένας ηθοποιός στο ελεύθερο θέατρο σήμερα; (εμπειρία)
Είχα την χαρά τελικά να μην επιχορηγηθώ από το ελληνικό κράτος σχεδόν ποτέ για παράστασή μου. Αυτό με έκανε να δουλεύω ουσιαστικά και να συντηρείται η ομάδα «ηθικόν ακμαιότατον» αποκλειστικά από το εισιτήριο του απλού θεατή. Έχουμε μάθει φυσικά να στερούμαστε ακόμα και τα βασικά για την ομάδα μας. Δεν έχουμε ούτε καν ένα μικρό χώρο για πρόβες. Τα πάντα γίνονται χειρωνακτικά αλλά με κέφι και όρεξη. Η επιβίωση φυσικά είναι τρομακτικά δύσκολη αλλά πιστεύω πάντα ότι υπάρχει πάντα και κάποιο κοινό που μας στηρίζει. Το έχει αποδείξει η ενασχόλησή μας με τον Παπαδιαμάντη και την παράσταση «Ο Αμερικάνος» που παίζεται με μεγάλη επιτυχία επί 7 συνεχή χρόνια σε όλη σχεδόν την Ελλάδα.
10. Ποιο «μεγάλο κείμενο» είναι στα σχέδιά σας;
Θα ήθελα να ασχοληθώ με τον Γεώργιο Βιζυηνό και με το διήγημά του «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου».
