4/1/17
-Ποιοι ήταν οι λόγοι που σας έκαναν να επιλέξετε τον "Αμερικάνο" για να τον διασκευάσετε για το θέατρο;
Η παράσταση ξεκίνησε το 2009 σε ένα θεατράκι στο Μεταξουργείο της Αθήνας, στο Άλεκτον. Ήταν ένα πειραματικό, σκηνικό εγχείρημα πάνω στη συγκλονιστική γλώσσα του Παπαδιαμάντη για ένα ηθοποιό και ένα μουσικό χωρίς αλλαγή σκηνικών και κοστουμιών και με μοναδικά σκηνικά εργαλεία το παπαδιαμαντικό λόγο, τη μουσική από τον συνθέτη Λάμπρο Πηγούνη και τον φωτισμό.
Το συγκεκριμένο διήγημα προσφέρεται ως ένα "παιχνίδι" εναλλαγής όλων των ρόλων του διηγήματος από 1 ηθοποιό και σε 1 μόλις ώρα θα πρέπει να μεταφερθεί στον θεατή ο πλούτος της γλώσσας του Σκιαθίτη συγγραφέα και η ατμόσφαιρα του αριστουργηματικού διηγήματος με συνοδεία πιάνου που όμως παίζεται και ως σαντούρι προσδίδοντας ελληνικό ήχο ο οποίος συνάδει με τη ρέουσα παπαδιαμάντεια γλώσσα. Ήταν η πρώτη φορά που σκηνοθετούσα ένα καθαρά ελληνικό κείμενο και υπήρχε μια έμφυτη ανάγκη μου στην αρχή της κρίσης στον τόπο μας και η θερμή απήχηση του κοινού ήταν η καλύτερη ανταμοιβή στη προσπάθειά μας.
-Ποιες είναι οι δυσκολίες στην προσαρμογή ενός παπαδιαμαντικού έργου στο θέατρο;
Δεν υπάρχει καμία απολύτως διασκευή στο θεατρικό κείμενο. Έχουμε κρατήσει αυτούσιο το παπαδιαμαντικό κείμενο στην αυθεντική του μορφή όπως γράφτηκε για την εφημερίδα "Το Άστυ" τον Δεκέμβριο του 1891.
Φυσικά η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η πιστή εκμάθηση του κειμένου αφού η γλώσσα του Παπαδιαμάντη έχει και μουσικότητα και ρυθμό που μεταφέρει στον ακροατή και τα πιο λεπτά συναισθήματα των ανθρώπων που περιγράφει. Νομίζω ότι μου πήρε περίπου 4 μήνες για να κατανοήσω και να αισθανθώ άνετα με το κείμενο.
-Πώς αντιλαμβάνεστε την περίφημη φράση του WITTGENSTEIN: "Τα όρια της γλώσσας μου ορίζουν τα όρια τού κόσμου μου"; Θεωρείτε ότι αντανακλάται αυτή η ρήση σε κάποια σημεία μέσα στο αφήγημα του Παπαδιαμάντη και στην περιγραφή της κατάστασης του ήρωα; Και αν ναι, πόσο επηρεάζει τη σκηνοθεσία της παράστασης και την ερμηνεία του κεντρικού χαρακτήρα;
Ναι φυσικά και αντανακλάται μέσα από τον κεντρικό ήρωα τον Γιάννη τον Μοθωνιό, τον Αμερικάνο του διηγήματος, ο οποίος ως μετανάστης επί 25 συνεχή χρόνια στην Αμερική- την τότε ονειρεμένη γη της Επαγγελίας- επιστρέφει μια παραμονή Χριστουγέννων στο γενέθλιο τόπο του, στη Σκιάθο αλλά δυσκολεύεται ν' αρθρώσει τη γλώσσα του την οποία πλέον έχει ξεχάσει, σκέφτεται πλέον σε μια ξένη γλώσσα : "...δύσκολο σ' εμένα να κάνω τωκ ρωμέικα..." λέει με συστολή στους ναυτικούς που συναντά στο καφενείο του Δημήτρη του Μπέρδε.
Βλέπουμε λοιπόν πως και σήμερα οι παγκόσμιες αγορές κατορθώνουν με μεθοδικό τρόπο να πλήττουν ανεπανόρθωτα τον πολιτισμό και την γλώσσα των λαών. Άλλωστε ο Κίσινγκερ έλεγε για τους Έλληνες : ¨«Πρέπει να πλήξουμε τους Έλληνες βαθιά στις πολιτισμικές τους ρίζες. Δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά τους αποθέματα...".
-Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι εμπόδιο ή είναι περισσότερο πλούτος, εύφορο έδαφος που μπορεί να εκμεταλλευτεί υποκριτικά ο ηθοποιός;
Η απαστράπτουσα γλώσσα του Σκιαθίτη συγγραφέα είναι τόσο πλούσια σε αισθήματα και σε λεπτές ψυχικές καταστάσεις που προσφέρεται ως θείο δώρο σ' ένα ηθοποιό. Άλλωστε και η δημώδης Σκιαθίτικη ντοπιολαλιά ή οι ξενόφερτες λέξεις που υπάρχουν με τούρκικη ή ιταλική ρίζα, μας υπενθυμίζουν συνεχώς το ταξίδι πολιτισμών σε αυτό το σταυροδρόμι που ονομάζεται Ελλάδα.
-Το έργο πραγματεύεται το θέμα της μοναξιάς που παραμένει πάντα τόσο επίκαιρο, όπως και της νοσταλγίας για ένα κόσμο και μια πραγματικότητα που έφυγε χωρίς γυρισμό. Θα ήθελα να μας μιλήσετε για λίγο επάνω σε αυτά.
Πόσοι και πόσοι άνθρωποι περνούν μόνοι τους αυτές τις γιορτινές μέρες και ειδικά με αυτές τις δύσκολες συνθήκες. Ο Παπαδιαμάντης έρχεται να μας θυμίσει πόσο σημαντικό ζήτημα είναι για τον άνθρωπο η αγάπη.
Ο κεντρικός ήρωας ο Γιάννης ο Μοθωνιός, είναι επιτέλους αποκατεστημένος μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς στη ξενιτιά αλλά του λείπει το Μελαχρώ, η αρραβωνιαστικιά που αναγκάστηκε ν' αφήσει πριν 25 χρόνια. Παίρνει την απόφαση να επιστρέψει ως άλλος Οδυσσέας στην Ιθάκη του, στην πατρίδα του, στη γλώσσα του, στον τόπο των παιδικών των χρόνων και των οικογενειακών αναμνήσεων.
"Ο Αμερικάνος" είναι μια τρυφερή ιστορία αγάπης και γίνεται βάλσαμο και ελπίδα στους σκληρούς καιρούς που ζούμε. Υπάρχει η αυθεντική χριστουγεννιάτικη μαγεία αφού στο τέλος υπάρχει νέα ζωή και ανάταση στη ψυχή των ηρώων του διηγήματος.
-Παίζει σημαντικό ρόλο η μουσική στο σύνολο του συγκεκριμένου θεάματος;
Η μουσική έρχεται να συμπληρώσει τη παπαδιαμαντική γλώσσα. Είναι συνεχής στη παράσταση. Υπάρχει μια αλλόκοτη χρήση του πιάνου που μεταμορφώνεται ως σαντούρι επί σκηνής. Στη φετινή εκδοχή της παράστασης η αυθεντική σύνθεση του Λάμπρου Πηγούνη αποδίδεται ζωντανά από τον ταλαντούχο νέο μουσικό Γιώργο Τζιαφέττα που μας έρχεται από την Θεσσαλονίκη.
-Μέσα στο συγκεκριμένο έργο (διήγημα και θεατρικό) μπορούμε να βρούμε αντανακλάσεις στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, όσον αφορά το ζήτημα της μετανάστευσης; Είναι γνωστό ότι πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν τα τελευταία χρόνια.
Ο «Αμερικάνος» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη θα μπορούσε να είναι η ιστορία κάθε μετανάστη. Ίδια κι απαράλλαχτη με αμέτρητα προσωπικά και οικογενειακά δράματα, που γνώρισε η Ελλάδα εκείνης της εποχής – αλλά και κάθε εποχής. Αμέτρητοι ήταν οι νέοι που μπροστά στην αμείλικτη φτώχεια και την επιτακτική ανάγκη εγκατέλειψαν σπίτι, γονείς, αγαπημένες, αποφασίζοντας τη βουτιά στο άγνωστο: Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία – το όνομα που έπαιρνε ανάλογα με την περίσταση ο τελικός προορισμός, η ονειρεμένη «γη της Επαγγελίας».
Ο «Αμερικάνος» του Παπαδιαμάντη δεν είναι παρά ο μετανάστης, απανταχού της γης. Δεν θίγεται όμως μόνο το ζήτημα της μετανάστευσης μέσα από κόσμο του κοσμοκαλόγερου Παπαδιαμάντη. Απόκοσμος από το γραφείο του στην Αθήνα τότε είχε απόλυτη επίγνωση για όλα τα ανθρώπινα ζητήματα που συνεχίζουν να μας απασχολούν και τώρα. Και για αυτό παραμένει επίκαιρος και ως σήμερα.
-Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των συγκεκριμένων σκηνικών;
Δεν υπάρχουν σκηνικά ούτε κοστούμια παρά μόνο μια ξύλινη βαλίτσα, ένα παλτό, ένα κασκόλ και μια τραγιάσκα. Όλος ο κόσμος του διηγήματος μεταδίδεται από έναν ηθοποιό και ένα μουσικό επί σκηνής και εδώ βρίσκεται το στοίχημα της παράστασης κάθε βραδιά με διαφορετικό κοινό εδω και πέντε χρόνια.
-Σας ευχαριστώ
http://www.kulturosupa.gr/index.php/interviews/thanasis-sarantos-amerikanos--17352/#.WHC3M1OLTcs
