Ο Παπαδιαμάντης στο Φεστιβάλ Αθηνών
Συγγραφέας: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
2011: Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2011
ΘΕΑΤΡΟ ΣΕ Α΄ ΕΝΙΚΟ
2012: Θέατρο Ακροπόλ
Σκηνικά – Κοστούμια: Εύα Μανιδάκη
Μουσική - σχεδιασμός ήχων: Λάμπρος Πηγούνης
Kινηματογραφικές προβολές: Θανάσης Σαράντος
Μαρία Παπαθανασίου: φλογέρα
Εμφανίζονται στο βίντεο:
Μοσχούλα: Kαλλιόπη Σίμου
Βοσκόπουλο: Μιχάλης Θεοφάνους
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Επιμέλεια κίνησης: Kαλλιόπη Σίμου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μάρκος Τσούμας
Επεξεργασία εικόνας: Arctic pictures
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Επιμέλεια κίνησης: Kαλλιόπη Σίμου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μάρκος Τσούμας
Επεξεργασία εικόνας: Arctic pictures
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από το θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ο Θανάσης Σαράντος καταπιάνεται με το Όνειρο στο κύμα, ένα από τα κορυφαία έργα του συγγραφέα και το πρώτο διήγημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο οποίο υπάρχει περιγραφή γυμνού.
Η ιστορία της γνωριμίας του νεαρού βοσκού με τη Μοσχούλα μιλάει για τη νεανική ξεγνοιασιά, τη βουκολική απλότητα και την ευτυχία μες στη φύση, αποκαλύπτοντας παράλληλα έναν τραυματικό και ανολοκλήρωτο έρωτα, σε μια παράσταση όπου η δραματοποιημένη αφήγηση σμίγει με την κινηματογραφική εικόνα, για να μεταφέρει στο κοινό την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του παπαδιαμαντικού έργου.
Με την υποστήριξη του Μουσείου “Σπίτι του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη” και του
Δήμου Σκιάθου).
Αυλαία απόψε για τον Θανάση Σαράντο (21 Μαΐου 2012)
«Όνειρο στο Κύμα»
Καίρια ερωτήματα από τον ταλαντούχο ηθοποιό και σκηνοθέτη στην παράσταση του παπαδιαμάντειου έργου «Όνειρο στο Κύμα»
Πολλοί οι μονόλογοι αυτή την εποχή. Σήμερα κατεβαίνει ένας, που δεν πρέπει να χάσετε, στο «Ακροπόλ». Όχι μόνον γιατί είναι Παπαδιαμάντης, το «Όνειρο στο Κύμα». Διότι έχει γίνει δεύτερη φύση του πολύ καλού Θανάση Σαράντου. Προλαβαίνετε. Κι όπως μάς θυμίζει, στο περιθώριο της παράστασής του, ο ηθοποιός δύσθυμα, αλλά καίρια ο Παπαδιαμάντης, συνοψίζει ιδανικά την υπάρχουσα κατάσταση περί χρεοκοπίας και πολιτικής ασυδοσίας το μακρινό 1896. Πόσα χρόνια πέρασαν; Τίποτα δεν άλλαξε. Ιδού ένα δείγμα: «Ημύνθησαν οι άστοργοι πολιτικοί, οι εκ περιτροπής μητρυιοί του ταλαιπώρου ωρφανισμένου Γένους, του ‘στειρεύοντος πριν και του ητεκνωμένου δεινώς σήμερον’; Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και του πιθηκισμού, του διαφθείραντος το φρόνημα και του εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας. Τις ημύνθη περί πάτρης;».
Κι αναρωτιέται, συνεχίζοντας τον παπαδιαμάντειο ειρμό, ο Θ. Σαράντος :«Η στήριξη όλου σχεδόν του ρεπερτορίου ενός γερμανικού θιάσου (βλέπε: Σαουμπίνε) εδώ και έξι περίπου χρόνια με μαζικές μετακλήσεις του από δημόσιους φορείς όπως το Φεστιβάλ Αθηνών αποδεικνύει ότι είμαστε και επισήμως γερμανικό προτεκτοράτο; Η ξενομανία και ο πιθηκισμός μας στο ζενίθ. Μας ενδιαφέρει αυτή την κρίσιμη στιγμή για τον τόπο μας η ματιά ενός πανάκριβου αμερικάνου σκηνοθέτη πάνω στην Οδύσσεια του Ομήρου ,όπως ο Μπομπ Γουίλσον που θα ξετινάξει σίγουρα τον μισό προϋπολογισμό του Εθνικού μας Θεάτρου ή μήπως θα ήταν πιο φρόνιμα να πληρώνονται τουλάχιστον οι συνεργάτες του Εθνικού στην ώρα τους; Επίσης δεν άνοιξε καν ρουθούνι όταν κάποιος υπερτιμημένος Λιθουανός σκηνοθέτης αποσύρθηκε μία εβδομάδα πριν την πρεμιέρα (έστω και για λόγους υγείας) μετά από τέσσερις μήνες πληρωμένων προβών πολυμελούς θιάσου ».
Λίγο πριν κατέβει κι ο ίδιος από τη σκηνή για να ετοιμάσει τη νέα φιλόδοξη δουλειά του, σχολιάζει πικρά και τον τέως Υπουργό Πολιτισμού: «Είδαμε πριν από μερικούς μήνες τον πρώην Υπουργό ΥΠΠΟΤ ν' ανακοινώνει ευθαρσώς τις επιχορηγήσεις για το θέατρο (οι οποίες δεν προβλέπονται πλέον από τα μνημόνια αλλά ανακοινώθηκαν ένα μήνα πριν τις εκλογές για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους) μετά από 2 χρόνια απόλυτης ανυπαρξίας του ΥΠΠΟΤ. Παράλληλα είχε την θεία έμπνευση να διακηρύξει και τα περί Λευκής Βίβλου για τον πολιτισμό στην Ελλάδα. Αυτό όμως προϋποθέτει και τολμηρή πολιτική βούληση. Τόλμησε όμως κάποιος πολιτικός να περιορίσει την κρατική επιχορήγηση προς το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών που εδώ και δέκα χρόνια έχει πάρει σχεδόν 200 εκατομμύρια ευρώ από τον κρατικό κορβανά και που εξακολουθεί το συγκρότημα Λαμπράκη να παίρνει ακόμα και τώρα που δεν υπάρχει σάλιο; Φέτος το κράτος αποπληρώνει ακόμα και τα δάνεια του Μεγάρου. Η διαφθορά των πολιτικών και η εξυπηρέτηση των κομματικών φίλων τους δεν είχε ούτε έχει όρια. Το πάρτι συνεχίζεται ακόμα και με τα ψίχουλα!».
Ιωάννα Κλεφτόγιαννη
«monopoly.gr» - Τελευταία ευκαιρία να πιάσετε το "Όνειρο"! 21/5/2012
“"'Ημην ο άνθρωπος, όστις κατώρθωσε να συλλάβη με τας χείρας του προς στιγμήν εν όνειρον, το ίδιον όνειρόν του": με αυτά τα λόγια, περιγράφει ο Παπαδιαμάντης το συγκλονιστικό επεισόδιο του διηγήματός του, "Όνειρο στο κύμα", στο οποίο περιγράφεται για πρώτη φορά στην ελληνική λογοτεχνία το γυμνό. Τη Δευτέρα 21 Μαΐου έχετε μια τελευταία ευκαιρία να παρακολουθήσετε στο Θέατρο Ακροπόλ την πολυσυζητημένη σκηνική μεταφορά του συγκεκριμένου διηγήματος από τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Θανάση Σαράντο, που τα τελευταία χρόνια έχει ασχοληθεί στενά με το έργο του Παπαδιαμάντη, δημιουργώντας ένα "παπαδιαμντικό ρεύμα" στο εγχώριο θεατρικό τοπίο. Πριν λοιπόν πάτε σε κάποια γιορτή, προλαβαίνετε να παρακολουθήσετε την τελευταία παράσταση (έναρξη: 20.30, διάρκεια: 1 ώρα), στην οποία η πανέμορφη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, ένα σκηνικό-λίμνη και οι ατμοσφαιρικές σκηνές που προβάλλονται σε βίντεο, "δένουν" πετυχημένα σε μια εξαιρετική παραγωγή.”
«Αθηνόραμα» - Τελευταία ευκαιρία για Ακροπόλ και «Όνειρο στο κύμα»
21/5/2012
Της Ιλειάνας Δημάδη
«Απόψε, το ιστορικό θέατρο της Ιπποκράτους φιλοξενεί για μια τελευταία βραδιά ένα ονειρικής υφής σόλο, τη σκηνική εκδοχή του Θανάση Σαράντου σε ένα από τα ελάχιστα ερωτικά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το «Όνειρο στο κύμα». Ο Θανάσης Σαράντος, μόνος επί σκηνής, μονολογεί με το ιδίωμα του νεαρού βοσκού, τον οποίο ερμηνεύει, για την απόλυτη στιγμή ευτυχίας της νιότης του, με σταθερό συνοδό στην αφήγηση τους ήχους και τις μουσικές συνθέσεις του Λάμπρου Πηγούνη. Μέσα σε μία ώρα, ο Σαράντος μας ταξιδεύει νοητά στο παρελθόν, εκατό και πλέον χρόνια πριν, στην εποχή του Παπαδιαμάντη και στον γενέθλιο τόπο της ελληνικής ύπαρξης: τη Φύση (ακόμη και με τα απρόοπτά της, όπως τον ατυχή πνιγμό μιας κατσικούλας!), την Ορθοδοξία (επίσης, ακόμη και με τα απρόοπτά της, όπως τον πειθαναγκασμό της σεξουαλικής ενοχής) και τη Θάλασσα (εξ ου και το -εικαστικής πνοής- υδάτινο σκηνικό της Εύας Μανιδάκη, με το γραφειάκι του ήρωα, ώριμου δικηγόρου πλέον, να πλημμυρίζει από τη λιμνοθάλασσα των παιδικών του χρόνων, όταν ήταν ακόμη βοσκός στη γενέθλια γη του)… Η παράσταση είναι μυσταγωγική. Κι εσείς προλαβαίνετε να τη δείτε στο τσακ!» -Ιλειάνα Δημάδη-
Μονολογώντας στο Φεστιβάλ Αθηνών
Cityvibes - τεύχος 1, Σεπτέμβριος 2011
της Μάρθας Κοσκινά, Θεατρολόγου
[...]Κατάφερα να δω τις τρεις από αυτές τις παραστάσεις και παραθέτω τις εντυπώσεις μου εδώ. Πρόκειται για τη Μέλπω Αξιώτη-Η μεταμόρφωση της χρυσαλλίδας, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου με ερμηνεύτρια τη Σοφία Σεϊρλή(3-5 Ιουλίου), Το Παρτάλι (8-10 Ιουλίου) σε σκηνοθεσία Στέλιου Κρασανάκη με ερμηνευτή τον Χρήστο Στέργιογλου (8-10 Ιουλίου) και το Όνειρο στο κύμα σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Θανάση Σαράντου (18-20 Ιουλίου). [...]
Τελευταίος μονόλογος ήταν το Όνειρο στο κύμα σκηνοθετημένο και ερμηνευμένο από τον Θανάση Σαράντο, που έχει ξανασχοληθεί στο παρελθόν με το έργο του Παπαδιαμάντη. Η παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών ήταν μία συνάντηση του παπαδιαμαντικού λόγου, της κινηματογραφικής προβολής που άλλαζε διαρκώς δημιουργώντας διαφορετικά τοπία και της υπέροχης μουσικής του Λάμπρου Πηγούνη. Σκηνικό και ηχητικό περιβάλλον δημιούργησαν μία δυνατή θεατρική ατμόσφαιρα, σχεδόν μαγική θα έλεγε κανείς. Το τελικό θέαμα είχε αρτιότητα και ο Θανάσης Σαράντος κατάφερε με την ερμηνεία του να δημιουργήσει ακόμα και σασπένς. Προκάλεσε βέβαια πολύ διαφορετικές αντιδράσεις στο κοινό: από τον απόλυτο ενθουσιασμό στην απόλυτη απαρέσκεια, κάτι που μάλλον οφείλεται στις προσδοκίες με τις οποίες είχε έρθει ο κάθε θεατής. Όσοι περίμεναν κάτι κλασικό, μάλλον απογοητεύτηκαν, αφού ο καλλιτέχνης έδωσε μία σύγχρονη πνοή χωρίς να αφαιρεί όμως τίποτα από την ομορφιά του λόγου του Παπαδιαμάντη. Αντίθετα μάλλον, κατάφερε να δώσει ένα σκηνικό ενδιαφέρον και να μετατρέψει τον λόγο σε εικόνα, παρότι επρόκειτο για αφήγηση.
[...] Αυτός που πραγματικά κατέφερε να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο θέαμα, σε μεγάλο βαθμό βοηθούμενος από το σκηνικό και ηχητικό περιβάλλον, ήταν ο Θανάσης Σαράντος με το Όνειρο στο κύμα... -Μάρθα Κοσκινά-
http://issuu.com/cityvibes/docs/city_vibes_freepress_1st_september11/3?e=3586945/3071276
Όνειρο στο κύμα του εξπρεσιονισμού
«Ὄνειρο στὸ κῦμα» Φεστιβάλ Αθηνών - Πειραιώς 260
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 12/8/2011
Από την πληθώρα των νεανικών ελληνικών προτάσεων του φετινού Φεστιβάλ, θα ξεχωρίσω δύο απόπειρες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ως προς το ύφος και το περιεχόμενο, κυρίως γιατί πιστοποιούν η καθεμιά για λογαριασμό της τη διαρκή πίστωση του θεάτρου μας με ετερόκλητα σκηνικά ρεύματα.
Της Ιλειάνας Δημάδη
«Απόψε, το ιστορικό θέατρο της Ιπποκράτους φιλοξενεί για μια τελευταία βραδιά ένα ονειρικής υφής σόλο, τη σκηνική εκδοχή του Θανάση Σαράντου σε ένα από τα ελάχιστα ερωτικά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το «Όνειρο στο κύμα». Ο Θανάσης Σαράντος, μόνος επί σκηνής, μονολογεί με το ιδίωμα του νεαρού βοσκού, τον οποίο ερμηνεύει, για την απόλυτη στιγμή ευτυχίας της νιότης του, με σταθερό συνοδό στην αφήγηση τους ήχους και τις μουσικές συνθέσεις του Λάμπρου Πηγούνη. Μέσα σε μία ώρα, ο Σαράντος μας ταξιδεύει νοητά στο παρελθόν, εκατό και πλέον χρόνια πριν, στην εποχή του Παπαδιαμάντη και στον γενέθλιο τόπο της ελληνικής ύπαρξης: τη Φύση (ακόμη και με τα απρόοπτά της, όπως τον ατυχή πνιγμό μιας κατσικούλας!), την Ορθοδοξία (επίσης, ακόμη και με τα απρόοπτά της, όπως τον πειθαναγκασμό της σεξουαλικής ενοχής) και τη Θάλασσα (εξ ου και το -εικαστικής πνοής- υδάτινο σκηνικό της Εύας Μανιδάκη, με το γραφειάκι του ήρωα, ώριμου δικηγόρου πλέον, να πλημμυρίζει από τη λιμνοθάλασσα των παιδικών του χρόνων, όταν ήταν ακόμη βοσκός στη γενέθλια γη του)… Η παράσταση είναι μυσταγωγική. Κι εσείς προλαβαίνετε να τη δείτε στο τσακ!» -Ιλειάνα Δημάδη-
Μονολογώντας στο Φεστιβάλ Αθηνών
Cityvibes - τεύχος 1, Σεπτέμβριος 2011
της Μάρθας Κοσκινά, Θεατρολόγου
[...]Κατάφερα να δω τις τρεις από αυτές τις παραστάσεις και παραθέτω τις εντυπώσεις μου εδώ. Πρόκειται για τη Μέλπω Αξιώτη-Η μεταμόρφωση της χρυσαλλίδας, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου με ερμηνεύτρια τη Σοφία Σεϊρλή(3-5 Ιουλίου), Το Παρτάλι (8-10 Ιουλίου) σε σκηνοθεσία Στέλιου Κρασανάκη με ερμηνευτή τον Χρήστο Στέργιογλου (8-10 Ιουλίου) και το Όνειρο στο κύμα σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Θανάση Σαράντου (18-20 Ιουλίου). [...]
Τελευταίος μονόλογος ήταν το Όνειρο στο κύμα σκηνοθετημένο και ερμηνευμένο από τον Θανάση Σαράντο, που έχει ξανασχοληθεί στο παρελθόν με το έργο του Παπαδιαμάντη. Η παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών ήταν μία συνάντηση του παπαδιαμαντικού λόγου, της κινηματογραφικής προβολής που άλλαζε διαρκώς δημιουργώντας διαφορετικά τοπία και της υπέροχης μουσικής του Λάμπρου Πηγούνη. Σκηνικό και ηχητικό περιβάλλον δημιούργησαν μία δυνατή θεατρική ατμόσφαιρα, σχεδόν μαγική θα έλεγε κανείς. Το τελικό θέαμα είχε αρτιότητα και ο Θανάσης Σαράντος κατάφερε με την ερμηνεία του να δημιουργήσει ακόμα και σασπένς. Προκάλεσε βέβαια πολύ διαφορετικές αντιδράσεις στο κοινό: από τον απόλυτο ενθουσιασμό στην απόλυτη απαρέσκεια, κάτι που μάλλον οφείλεται στις προσδοκίες με τις οποίες είχε έρθει ο κάθε θεατής. Όσοι περίμεναν κάτι κλασικό, μάλλον απογοητεύτηκαν, αφού ο καλλιτέχνης έδωσε μία σύγχρονη πνοή χωρίς να αφαιρεί όμως τίποτα από την ομορφιά του λόγου του Παπαδιαμάντη. Αντίθετα μάλλον, κατάφερε να δώσει ένα σκηνικό ενδιαφέρον και να μετατρέψει τον λόγο σε εικόνα, παρότι επρόκειτο για αφήγηση.
[...] Αυτός που πραγματικά κατέφερε να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο θέαμα, σε μεγάλο βαθμό βοηθούμενος από το σκηνικό και ηχητικό περιβάλλον, ήταν ο Θανάσης Σαράντος με το Όνειρο στο κύμα... -Μάρθα Κοσκινά-
http://issuu.com/cityvibes/docs/city_vibes_freepress_1st_september11/3?e=3586945/3071276
Όνειρο στο κύμα του εξπρεσιονισμού
«Ὄνειρο στὸ κῦμα» Φεστιβάλ Αθηνών - Πειραιώς 260
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 12/8/2011
Από την πληθώρα των νεανικών ελληνικών προτάσεων του φετινού Φεστιβάλ, θα ξεχωρίσω δύο απόπειρες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ως προς το ύφος και το περιεχόμενο, κυρίως γιατί πιστοποιούν η καθεμιά για λογαριασμό της τη διαρκή πίστωση του θεάτρου μας με ετερόκλητα σκηνικά ρεύματα.
Το εγχείρημα του Σαράντου ανήκει βέβαια στην παπαδιαμαντολογία που έχει ενσκήψει στο θέατρό μας τα τελευταία χρόνια και που τώρα, ενισχυμένη από τον επετειακό στέφανο στον άγιο των γραμμάτων μας, πλουτίζει τις σκηνές μας. Χωρίς αμφιβολία η αγαστή μεταφορά του Παπαδιαμάντη στο θέατρό μας είναι απόκτημα της μεταπολιτευτικής μας ενδοσκόπησης και περιδιάβασης στους τόπους της σκηνικής ιθαγένειας. Εκεί, ο ποιητής της ηθογραφίας αποκαλύπτεται σε μεταλλωρύχο των γνησιότερων ορυκτών της ελληνικής φυλής. Κάτι εξαιτίας αυτής της βαθιάς επικοινωνίας του με κάτι το γνήσιο, το αληθινό αλλά και διαχρονικό, κάτι που η ίδια η γλώσσα του -με όλες τις διακυμάνσεις της- αντηχεί ιδανικά στους θεατρικούς χώρους, ο Παπαδιαμάντης έχει πια μεταβληθεί σε σταθερό αρωγό του καλλιτεχνικού μας ρεπερτορίου.
Ευρηματικά σκηνικά
Επόμενο είναι στον απόηχο από τα παπαδιαμαντικά σήμαντρα να αναφανούν και ορισμένες περισσότερο αξιόλογες προτάσεις. Η παράσταση του «Ονείρου στο κύμα» μας ενδιαφέρει, όχι μόνο γιατί έγινε από αληθινή αγάπη προς τον Σκιαθίτη ποιητή, αλλά και γιατί προσπαθεί να ανοίξει τον κατεστημένο τρόπο ασκητικής παρουσίασής του με περισσότερο ευρηματικά σκηνικά μέσα.
Για το ίδιο το διήγημα και την αξία του ουδείς βέβαια λόγος. Είναι χιλιακουσμένο κι όμως προκαλεί ακόμα, τη χιλιοστή πρώτη φορά που ακούγεται επί σκηνής, την πρώτη του θαυμαστή εντύπωση. Την αίσθηση της υγρασίας ενός ονείρου που επεμβαίνει στο σκοτεινό και σκονισμένο δωμάτιο της βιοπάλης. Την εικόνα μιας χαραμάδας ελεύθερης σκέψης στο βασίλειο του συμβιβασμού. Την επιθυμία μιας ανάτασης, πρόσκαιρης έστω, ενάντια στην καταδίκη μιας στερημένης ζωής.
Ο ερωτισμός του διηγήματος περπατά πέρα από τη σαρκική ηδονή, στο επίπεδο της αληθινής ψυχικής πλήρωσης, που, αν και ετεροχρονισμένη, παραμένει ισχυρότερη από όλα τα ψυχαναλυτικά εργαλεία με τα οποία διαβάζουμε τελευταία τον Παπαδιαμάντη.
Αυτά τα στοιχεία πιστεύω ότι στηρίζουν την απόδοση του Σαράντου. Μονόλογος, βέβαια, γεμάτος από την παρήχηση του έρωτα, από το υγρό του στοιχείο και την πανίσχυρη αθωότητά του. Ετσι, η αφήγηση του κοινού, κοινότατου δικηγορίσκου αποκαλύπτει στο φόντο μια ιστορία μεγαλύτερη από το μπόι και από το παρόν του.
Σαν μυστικό, το όνειρο στο κύμα γίνεται, αντί για πηγή ενοχής, ενθύμηση ελευθερίας και διέξοδος προς μια άλλη ζωή, χαμένη πια και μακρινή, ζωντανή όμως στα όνειρά μας.
Μέσα στη λιμνοθάλασσα που πλημμυρίζει το ταπεινό του γραφειάκι (σκηνικά και κοστούμια της Εύας Μανιδάκη), ο Σαράντος πλέκει την ιστορία του μικρού βοσκού που έζησε σε μια νύχτα την ερωτική αποθέωση. Εντονος και σύνθετος φωτισμός (από τον Σάκη Μπιρμπίλη), εμβάπτιση στο υγρό στοιχείο, βίντεο και μουσική κλιμάκωση (από τον Λάμπρο Πηγούνη) που ακολουθούν το κείμενο.
Αστικός συμβιβασμός
Κάποιος θα απαιτούσε μια περισσότερο λιτή απόδοση του Παπαδιαμάντη, ωστόσο ακριβώς αυτό είναι το κλειδί της παράστασης: ο σεμνός και ταπεινός δικηγόρος-συγγραφέας κρύβει -αποκρύπτει- έναν βυθό από επιθυμίες, αισθήσεις, ορμές.
Όπως και να 'χει, μια τέτοια «εξπρεσιονιστική» οπτική μάς κάνει καλό, έπειτα από τόσες δεσμίδες ηθογραφικής, νεο-ηθογραφικής, μετα-ηθογραφικής δραματοποίησης του Παπαδιαμάντη.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Σαράντος δίνει μια ερμηνεία γεμάτη από τον βουβό νόστο του αστικού συμβιβασμού.
Ημερησία – 13/7/2011
Ο «κρυφός» ερωτισμός του Αλ. Παπαδιαμάντη
του Γιώργου Βαϊλάκη
«Με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων φέτος από το θάνατο του σπουδαίου Ελληνα πεζογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η ομάδα «Ηθικόν Ακμαιότατον» με επικεφαλής το σκηνοθέτη και ηθοποιό Θανάση Σαράντο, καταπιάνεται με ένα από τα σημαντικότερα διηγήματα του συγγραφέα, από τις 18 έως τις 20 Ιουλίου, στην Πειραιώς 260 (Χώρος Ε').
Και αυτό δεν είναι άλλο από το συναρπαστικό «Όνειρο στο κύμα», το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1900 στο περιοδικό «Παναθήναια». Ένα διήγημα στο οποίο περιγράφεται το γυμνό για πρώτη φορά στη νεοελληνική λογοτεχνία, μέσω της αφήγησης ενός άντρα που θυμάται τον πρώτο του έρωτα τον οποίο ένιωσε ως έφηβος βοσκός.
Ο ώριμος αφηγητής, που έχει αλλοιωθεί από τις συμβάσεις της «πολιτισμένης» κοινωνίας, θυμάται με νοσταλγία την εποχή της νιότης του, όταν -αν και αγράμματος και φτωχός- ζούσε ευτυχής και πλήρης μέσα στη φύση.
του Γιώργου Βαϊλάκη
«Με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων φέτος από το θάνατο του σπουδαίου Ελληνα πεζογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η ομάδα «Ηθικόν Ακμαιότατον» με επικεφαλής το σκηνοθέτη και ηθοποιό Θανάση Σαράντο, καταπιάνεται με ένα από τα σημαντικότερα διηγήματα του συγγραφέα, από τις 18 έως τις 20 Ιουλίου, στην Πειραιώς 260 (Χώρος Ε').
Και αυτό δεν είναι άλλο από το συναρπαστικό «Όνειρο στο κύμα», το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1900 στο περιοδικό «Παναθήναια». Ένα διήγημα στο οποίο περιγράφεται το γυμνό για πρώτη φορά στη νεοελληνική λογοτεχνία, μέσω της αφήγησης ενός άντρα που θυμάται τον πρώτο του έρωτα τον οποίο ένιωσε ως έφηβος βοσκός.
Ο ώριμος αφηγητής, που έχει αλλοιωθεί από τις συμβάσεις της «πολιτισμένης» κοινωνίας, θυμάται με νοσταλγία την εποχή της νιότης του, όταν -αν και αγράμματος και φτωχός- ζούσε ευτυχής και πλήρης μέσα στη φύση.
Αποκάλυψη
Παράλληλα, η φρεσκάδα της νιότης του αντιπαρατίθεται με το βάρος της ενήλικης ζωής, ενώ ο ανολοκλήρωτος έρωτας για την όμορφη Μοσχούλα αποκαλύπτει διαστάσεις του απωθημένου, τραυματικού και ανολοκλήρωτου ερωτισμού του ίδιου του Παπαδιαμάντη. Στην παράσταση, ο Θανάσης Σαράντος κρατάει το ρόλο του αφηγητή-δικηγόρου και κρυφοκοιτάζει τη δράση ανάμεσα στα δύο βασικά πρόσωπα, το νεαρό βοσκό (Μιχάλης Θεοφάνους) και τη λουόμενη Μοσχούλα (Kαλλιόπη Σίμου), πρόσωπα που εμφανίζονται διά μέσου των κινηματογραφικών προβολών.
Πρόκειται για ένα μονόλογο ο οποίος συνοδεύεται από τη μουσική και τους ήχους του συνθέτη Λάμπρου Πηγούνη: αφηγηματικά ηχοτοπία της ελληνικής φύσης και μουσική με κυρίαρχο όργανο τη φλογέρα που ταιριάζουν με τη δύναμη και τον πλούτο της γλώσσας του πιο ονειρικού διηγήματος του Παπαδιαμάντη.
Η ανάπτυξη των μουσικών θεμάτων δανείζεται στοιχεία από τη δομή και τη τονική πρόοδο της βυζαντινής μουσικής.
Σκηνικό
Το σκηνικό από την Εύα Μανιδάκη (ένα γραφείο-σχεδία που περικλείεται από νερό) και οι κινηματογραφικές προβολές του Θανάση Σαράντου μας βυθίζουν στα συναισθήματα του δικηγόρου που νοσταλγεί το ανέμελο παρελθόν του ως νεαρό βοσκόπουλο.
Ο σκηνικός χώρος μετασχηματίζεται κατά τη διάρκεια της παράστασης στη θάλασσα και στον γκρεμό της ονειρικής συνάντησης των δύο νέων, μαζί με τα συναισθήματα του νεαρού βοσκού.»
Ελευθεροτυπία – 16/7/2011
«Μια λέξη, χίλιες εικόνες»
της Έλενας Γαλανοπούλου
«Με το «Όνειρο στο κύμα», το σπουδαίο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (σκηνοθεσία και ερμηνεία Θανάση Σαράντου), κλείνει η ενότητα των θεατρικών μονολόγων του Φεστιβάλ Αθηνών (Πειραιώς 260).
Μπορεί φέτος να συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από το θάνατο του «αγίου των ελληνικών γραμμάτων», αλλά η ευχή με την οποία ξεκινά και καταλήγει το διήγημα «Ω ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη!» μοιάζει να βρίσκεται στη σκέψη και στα χείλη των περισσότερων από εμάς.
Τώρα περισσότερο από ποτέ ταυτιζόμαστε με τον μεσήλικα δικηγόρο που, απογοητευμένος και «αλλοιωμένος» από την «πολιτισμένη» ζωή του άστεως, νοσταλγεί την εποχή της νιότης του, όταν αγράμματος και φτωχός ζούσε ευτυχής μέσα στη φύση.
Σήμερα που οι νεοπλουτίστικες συμπεριφορές και οι λαϊφστάιλ επιταγές ξεφουσκώνουν, η αναπόληση όχι μόνο της νεότητας και της ομορφιάς της φύσης, αλλά η επιστροφή στο απλό και ουσιώδες μοιάζουν πια με συλλογική επιτακτική ανάγκη.
Δημοφιλής μέχρι σήμερα
Ίσως γι' αυτό ο Παπαδιαμάντης να είναι σήμερα τόσο αγαπητός. Πράγμα που φαίνεται από την ανταπόκριση όλων των ηλικιών στις διάφορες εκδηλώσεις με αφορμή τη φετινή επέτειο.
Το ίδιο πιστεύει και ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Θανάσης Σαράντος, που θαυμάζει απεριόριστα τον Σκιαθίτη συγγραφέα: «Νιώθω πως αυτός ο καθαρός λόγος με εξαγνίζει από όσα συμβαίνουν γύρω μας. Καθαρίζουν τα αυτιά μας. Έχουμε ανάγκη να ακούσουμε κάτι γνήσιο κι αυθεντικό».
Αυτή είναι η δεύτερη φορά που ανεβάζει Παπαδιαμάντη. Ο «Αμερικανός» του, ξεκινώντας από το θέατρο Άλεκτον, συμπλήρωσε ήδη τρεις σεζόν και θα συνεχίσει να παρουσιάζεται.
«Είναι τόσο ουσιαστικός και πλούσιος σε εικόνες και σε συναίσθημα αυτός ο λόγος που... δεν θέλει κάτι άλλο ένας ηθοποιός», μας εξηγεί. Γι' αυτό και δεν πείραξε ούτε λέξη από το διήγημα. «Ο Παπαδιαμάντης δεν χρειάζεται κόψιμο. Αντίθετα, εγώ χρειάστηκε να κόψω δικά μου πράγματα», εξηγεί, αναφερόμενος στα υποστηρικτικά μέσα της ερμηνείας του, δηλαδή την πρωτότυπη ηλεκτροακουστική μουσική του Λάμπρου Πηγούνη και το βίντεο που έχει ετοιμάσει ο ίδιος.
Από ένα γραφείο-σχεδία (σκηνικά Εύας Μανιδάκη) και ανάμεσα σε πολύ νερό θα ενσαρκώσει μόνος του επί σκηνής τον ώριμο αφηγητή-δικηγόρο. «Το σημαντικό είναι να ακούγεται όσο πιο καθαρός ο λόγος του Παπαδιαμάντη», επισημαίνει εξηγώντας: «Είναι από μόνος του και σκηνογράφος και μουσικός. Εγώ έρχομαι απλώς να γίνω αγωγός του λόγου του».
Ο νεαρός βοσκός και η λουόμενη Μοσχούλα εμφανίζονται μέσω κινηματογραφικών προβολών. Το ηχητικό περιβάλλον της παράστασης συμπληρώνουν αφηγηματικά ηχοτοπία της ελληνικής φύσης, αλλά και μουσική με κυρίαρχο όργανο τη φλογέρα, που «πατά» πάνω στη δομή και την τονική της βυζαντινής μουσικής.
Μαζί με όλα τα άλλα σπάνια χαρακτηριστικά της, η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι και κινηματογραφική. «Ένας επιπλέον λόγος για ν' ασχοληθώ με το διήγημα αυτό», μας λέει ο Σαράντος. «Στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού, στην αρχή δηλαδή του κινηματογράφου, ο Παπαδιαμάντης έφτιαχνε εικόνες καθαρά κινηματογραφικές. Αυτό που λέμε "μια εικόνα, χίλιες λέξεις" στην περίπτωσή του είναι "μια λέξη, χίλιες εικόνες". Για παράδειγμα, όταν λέει "ήτο ωχρά, ροδίνη, χρυσαυγίζουσα", πώς θα μπορούσε να αποδοθεί αυτό το σύνθετο επίθετο με μια εικόνα;»
«Οικονομικοί» μονόλογοι
Φέτος που όχι μόνο οι θίασοι του ελεύθερου θεάτρου, αλλά και το επίσημο Φεστιβάλ Αθηνών υποστήριξε την επιλογή των θεατρικών μονολόγων ως «οικονομική λύση», αναρωτιόμαστε εάν υπάρχουν και καλλιτεχνικοί λόγοι πίσω από αυτή την επιλογή. Σύμφωνα με τον Θανάση Σαράντο, η απάντηση είναι ξεκάθαρα «ναι». «Είναι πολύ ενδιαφέρον το πώς ένας ηθοποιός που είναι μόνος του στη σκηνή θα βρει τρόπο να είναι "μαζί" με το κοινό. Για μένα δεν υπάρχει τέταρτος τοίχος στο θέατρο. Θεωρώ το κοινό συμπαίκτη μου. Κι όσο πιο καθαρός και αληθινός είμαι τόσο περισσότερους συμπαίκτες κερδίζω!»
Απόφοιτος του Θεάτρου Τέχνης, κρατά πολύτιμη μέσα του τη συνεργασία με τον Ρόμπερτ Γουίλσον το 2000 στο Γουότερμιλ και αργότερα στην Αθήνα στο ΜΜΑ.
«Έμαθα πολλά για τη σημασία του φωτός, τη δύναμη της εικόνας. Αλλά με βοήθησε, επίσης, να καταλάβω πως όσο πιο απλός είσαι τόσο πιο δυνατός γίνεσαι. Επίσης, ότι οφείλεις συνεχώς να φτάνεις στα συναισθηματικά σου όρια, μιας και η τέχνη μοιάζει με πρωταθλητισμό. Θέλει διαρκή εξάσκηση και ενασχόληση».
Με την ομάδα του «Ηθικόν ακμαιότατον» διασκεύασε και σκηνοθέτησε τον «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμί (1999), τον «Μικρό πρίγκιπα» του Αντουάν ντε Σεντ- Εξιπερί, συμμετείχε στο «Ενας αριθμός» της Κάριλ Τσέρτσιλ στο θέατρο «Εμπρός», ενώ σκηνοθέτησε και δύο έργα του Μάριους φον Μάγιενμπουργκ «Ο Ασχημος» (Εθνικό, 2008) και «Ο σκύλος, η νύχτα και το μαχαίρι» (Από μηχανής).
Έκτοτε τον ενδιαφέρουν κυρίως τα ελληνικά έργα. «Πατρίδα μου είναι η γλώσσα μου», μας λέει. Γι' αυτό και βλέπει την παράσταση αυτή του «Ονείρου στο κύμα» ως ένα δώρο στους Ελληνες. «Ας έχουμε και κάτι να υπερηφανευόμαστε. Είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να απολαύσουμε αυτή τη γλώσσα. Οσες φορές κι αν προσπάθησαν να μεταφράσουν τον Παπαδιαμάντη απέτυχαν».
Γι' αυτό και θεωρεί πως το θέατρο μόνο κερδισμένο βγαίνει από την περιβόητη κρίση. «Θα καθαρίσει η ήρα από το στάρι. Ο κόσμος δεν θέλει άλλο ψέμα. Ζητά από το θέατρο την αναψυχή, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.
Το λέει και το διήγημα: "Ήτο όνειρον, πλάνη, γοητεία. Και οπόσον διέφερεν από όλας τας ιδιοτελείς περιπτύξεις, από όλας τας λυκοφιλίας και τους κυνέρωτας του κόσμου η εκλεκτή, η αιθέριος εκείνη επαφή! Δεν ήτο βάρος εκείνο, το φορτίον το ευάγκαλον, αλλ' ήτο ανακούφισις και αναψυχή". Αυτό θα έπρεπε να είναι το θέατρο!»».
in2life.gr – 18/7/2011 και ΣΚΑΙ ραδιόφωνο 20/7/2011
Θανάσης Σαράντος: "Ο Παπαδιαμάντης στο θέατρο είναι ένα στοίχημα"
της Μάνιας Ζούση
Το «Όνειρο στο κύμα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη εμπεριέχει την πρώτη περιγραφή γυναικείου γυμνού που γίνεται στα νεοελληνικά γραπτά: «…Έβλεπα την αμαυράν και όμως χρυσίζουσαν αμυδρώς κόμην της, τον τράχηλόν της τον εύγραμμον, τας λευκάς ως γάλα ωμοπλάτας, τους βραχίονας τους τορνευτούς, όλα συγχεόμενα, μελιχρά και ονειρώδη εις το φέγγος της σελήνης. Διέβλεπα την οσφύν της την ευλύγιστον, τα ισχία της, τας κνήμας, τους πόδας της, μεταξύ σκιάς και φωτός, βαπτιζόμενα εις το κύμα. Εμάντευα το στέρνον της, τους κόλπους της, γλαφυρούς, προέχοντας, δεχομένους όλας της αύρας τας ριπάς και της θαλάσσης το θείον άρωμα. Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον επιπλέον εις το κύμα. Ήτον νηρηίς, νύμφη, σειρήν, πλέουσα, ως πλέει ναυς μαγική, η ναυς των ονείρων…»
«Πρόκειται για ένα από τα πιο βιωματικά έργα του Παπαδιαμάντη όπου, μέσα από την αφήγηση, οι πλούσιες εικόνες και οι ήχοι περιγράφουν την σκιαθίτικη φύση και κατά προέκταση την ίδια την Ελλάδα. Σε αυτό το διήγημα ο Παπαδιαμάντης αναγάγει την ελληνική φύση –κατά κάποιο τρόπο– στα όρια του θείου», υποστηρίζει στο in2life ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Θανάσης Σαράντος.
«Είναι ένα στοίχημα ο τρόπος που μπορεί να μεταφερθεί στο θέατρο ο Παπαδιαμάντης. Ελπίζω με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από τον «Αμερικάνο», η παράσταση να ακουμπήσει στις ψυχές του κόσμου. Έχουμε αντιμετωπίσει το έργο με μια απλότητα, άλλωστε ο Παπαδιαμάντης δεν χρειάζεται σκηνοθεσία, καθώς με έναν τρόπο είναι καλύτερος σκηνοθέτης, σκηνογράφος, και φωτογράφος.
"Αυτό που χρειάζεται είναι να μιλήσεις τον λόγο του, αυτό ήταν και το στοίχημα. Στο διήγημα γίνεται η πρώτη περιγραφή γυναικείου γυμνού στα νεοελληνικά γραπτά. Ήταν το 1900 όταν ο Παπαδιαμάντης βρισκόταν στην Αθήνα και ένοιωθε κατά κάποιο τρόπο «περιορισμένος», όπως ο κεντρικός ήρωας, ένας δικηγόρος που παρότι έμαθε γράμματα και μορφώθηκε, αναπολεί έντονα το παρελθόν του, και την εποχή που ήταν φτωχό βοσκόπουλο επιστρέφοντας μέσα από τις μνήμες σε αυτό το παρελθόν. Και θυμάται τη γνωριμία του με την Μοσχούλα, μια κοπέλα από την οποία ο Παπαδιαμάντης εμπνέεται μια μεγαλειώδη περιγραφή του γυναικείου γυμνού σώματος.
"Και εγώ προσπαθώ να «πω» όλο αυτό το συναισθηματικό του ταξίδι και την ιστορία του. Στον σκηνικό χώρο υπάρχει ένα γραφείο – σχεδία που περικλείεται από νερό και το οποίο έχει φιλοτεχνήσει η Εύα Μανιδάκη και καταδεικνύει αυτό που λέει και το διήγημα: «Όνειρο στο κύμα», το όνειρο του συγγραφέα που αναπολεί το παρελθόν του. Το διήγημα από μόνο του είναι μουσική, η ποίηση και ο λυρισμός του δεν χρειάζονται να τονιστούν, παρ' όλα αυτά σε κάποια σημεία ακούγονται κάποια «ηχοτοπία» της ελληνικής φύσης και κάποια μουσικά κομμάτια που έχουν επηρεαστεί από την βυζαντινή υμνογραφία. "Βρίσκω καταφύγιο στον Παπαδιαμάντη, καθώς σήμερα υπάρχει ανάγκη για γνησιότητα και αλήθεια. Μέσα από την μοναξιά του ο ίδιος είχε την σοφία να αγαπήσει. Δεν φοβάται και δεν δειλιάζει να πει την άποψή του, ακόμα και για τα πολιτικά της εποχής του, όπως π.χ. για τους «αγροφύλακας» που τους έβαλαν να φυλάνε τα χωράφια και αυτοί έκλεβαν «τας καλυτέρας οπώρας…». Όλα αυτά περνάνε υποσυνείδητα σαν ένα υπόγειο ρεύμα, χωρίς τονισμούς και διδακτισμό και μέσα από μια γλώσσα που περικλείει τα πάντα. Είναι ένα μικρό αριστούργημα αυτό το διήγημα».
cat is art - 5/8/2011Φέτος που όχι μόνο οι θίασοι του ελεύθερου θεάτρου, αλλά και το επίσημο Φεστιβάλ Αθηνών υποστήριξε την επιλογή των θεατρικών μονολόγων ως «οικονομική λύση», αναρωτιόμαστε εάν υπάρχουν και καλλιτεχνικοί λόγοι πίσω από αυτή την επιλογή. Σύμφωνα με τον Θανάση Σαράντο, η απάντηση είναι ξεκάθαρα «ναι». «Είναι πολύ ενδιαφέρον το πώς ένας ηθοποιός που είναι μόνος του στη σκηνή θα βρει τρόπο να είναι "μαζί" με το κοινό. Για μένα δεν υπάρχει τέταρτος τοίχος στο θέατρο. Θεωρώ το κοινό συμπαίκτη μου. Κι όσο πιο καθαρός και αληθινός είμαι τόσο περισσότερους συμπαίκτες κερδίζω!»
Απόφοιτος του Θεάτρου Τέχνης, κρατά πολύτιμη μέσα του τη συνεργασία με τον Ρόμπερτ Γουίλσον το 2000 στο Γουότερμιλ και αργότερα στην Αθήνα στο ΜΜΑ.
«Έμαθα πολλά για τη σημασία του φωτός, τη δύναμη της εικόνας. Αλλά με βοήθησε, επίσης, να καταλάβω πως όσο πιο απλός είσαι τόσο πιο δυνατός γίνεσαι. Επίσης, ότι οφείλεις συνεχώς να φτάνεις στα συναισθηματικά σου όρια, μιας και η τέχνη μοιάζει με πρωταθλητισμό. Θέλει διαρκή εξάσκηση και ενασχόληση».
Με την ομάδα του «Ηθικόν ακμαιότατον» διασκεύασε και σκηνοθέτησε τον «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμί (1999), τον «Μικρό πρίγκιπα» του Αντουάν ντε Σεντ- Εξιπερί, συμμετείχε στο «Ενας αριθμός» της Κάριλ Τσέρτσιλ στο θέατρο «Εμπρός», ενώ σκηνοθέτησε και δύο έργα του Μάριους φον Μάγιενμπουργκ «Ο Ασχημος» (Εθνικό, 2008) και «Ο σκύλος, η νύχτα και το μαχαίρι» (Από μηχανής).
Έκτοτε τον ενδιαφέρουν κυρίως τα ελληνικά έργα. «Πατρίδα μου είναι η γλώσσα μου», μας λέει. Γι' αυτό και βλέπει την παράσταση αυτή του «Ονείρου στο κύμα» ως ένα δώρο στους Ελληνες. «Ας έχουμε και κάτι να υπερηφανευόμαστε. Είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να απολαύσουμε αυτή τη γλώσσα. Οσες φορές κι αν προσπάθησαν να μεταφράσουν τον Παπαδιαμάντη απέτυχαν».
Γι' αυτό και θεωρεί πως το θέατρο μόνο κερδισμένο βγαίνει από την περιβόητη κρίση. «Θα καθαρίσει η ήρα από το στάρι. Ο κόσμος δεν θέλει άλλο ψέμα. Ζητά από το θέατρο την αναψυχή, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.
Το λέει και το διήγημα: "Ήτο όνειρον, πλάνη, γοητεία. Και οπόσον διέφερεν από όλας τας ιδιοτελείς περιπτύξεις, από όλας τας λυκοφιλίας και τους κυνέρωτας του κόσμου η εκλεκτή, η αιθέριος εκείνη επαφή! Δεν ήτο βάρος εκείνο, το φορτίον το ευάγκαλον, αλλ' ήτο ανακούφισις και αναψυχή". Αυτό θα έπρεπε να είναι το θέατρο!»».
in2life.gr – 18/7/2011 και ΣΚΑΙ ραδιόφωνο 20/7/2011
Θανάσης Σαράντος: "Ο Παπαδιαμάντης στο θέατρο είναι ένα στοίχημα"
της Μάνιας Ζούση
Το «Όνειρο στο κύμα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη εμπεριέχει την πρώτη περιγραφή γυναικείου γυμνού που γίνεται στα νεοελληνικά γραπτά: «…Έβλεπα την αμαυράν και όμως χρυσίζουσαν αμυδρώς κόμην της, τον τράχηλόν της τον εύγραμμον, τας λευκάς ως γάλα ωμοπλάτας, τους βραχίονας τους τορνευτούς, όλα συγχεόμενα, μελιχρά και ονειρώδη εις το φέγγος της σελήνης. Διέβλεπα την οσφύν της την ευλύγιστον, τα ισχία της, τας κνήμας, τους πόδας της, μεταξύ σκιάς και φωτός, βαπτιζόμενα εις το κύμα. Εμάντευα το στέρνον της, τους κόλπους της, γλαφυρούς, προέχοντας, δεχομένους όλας της αύρας τας ριπάς και της θαλάσσης το θείον άρωμα. Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον επιπλέον εις το κύμα. Ήτον νηρηίς, νύμφη, σειρήν, πλέουσα, ως πλέει ναυς μαγική, η ναυς των ονείρων…»
«Πρόκειται για ένα από τα πιο βιωματικά έργα του Παπαδιαμάντη όπου, μέσα από την αφήγηση, οι πλούσιες εικόνες και οι ήχοι περιγράφουν την σκιαθίτικη φύση και κατά προέκταση την ίδια την Ελλάδα. Σε αυτό το διήγημα ο Παπαδιαμάντης αναγάγει την ελληνική φύση –κατά κάποιο τρόπο– στα όρια του θείου», υποστηρίζει στο in2life ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Θανάσης Σαράντος.
«Είναι ένα στοίχημα ο τρόπος που μπορεί να μεταφερθεί στο θέατρο ο Παπαδιαμάντης. Ελπίζω με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από τον «Αμερικάνο», η παράσταση να ακουμπήσει στις ψυχές του κόσμου. Έχουμε αντιμετωπίσει το έργο με μια απλότητα, άλλωστε ο Παπαδιαμάντης δεν χρειάζεται σκηνοθεσία, καθώς με έναν τρόπο είναι καλύτερος σκηνοθέτης, σκηνογράφος, και φωτογράφος.
"Αυτό που χρειάζεται είναι να μιλήσεις τον λόγο του, αυτό ήταν και το στοίχημα. Στο διήγημα γίνεται η πρώτη περιγραφή γυναικείου γυμνού στα νεοελληνικά γραπτά. Ήταν το 1900 όταν ο Παπαδιαμάντης βρισκόταν στην Αθήνα και ένοιωθε κατά κάποιο τρόπο «περιορισμένος», όπως ο κεντρικός ήρωας, ένας δικηγόρος που παρότι έμαθε γράμματα και μορφώθηκε, αναπολεί έντονα το παρελθόν του, και την εποχή που ήταν φτωχό βοσκόπουλο επιστρέφοντας μέσα από τις μνήμες σε αυτό το παρελθόν. Και θυμάται τη γνωριμία του με την Μοσχούλα, μια κοπέλα από την οποία ο Παπαδιαμάντης εμπνέεται μια μεγαλειώδη περιγραφή του γυναικείου γυμνού σώματος.
"Και εγώ προσπαθώ να «πω» όλο αυτό το συναισθηματικό του ταξίδι και την ιστορία του. Στον σκηνικό χώρο υπάρχει ένα γραφείο – σχεδία που περικλείεται από νερό και το οποίο έχει φιλοτεχνήσει η Εύα Μανιδάκη και καταδεικνύει αυτό που λέει και το διήγημα: «Όνειρο στο κύμα», το όνειρο του συγγραφέα που αναπολεί το παρελθόν του. Το διήγημα από μόνο του είναι μουσική, η ποίηση και ο λυρισμός του δεν χρειάζονται να τονιστούν, παρ' όλα αυτά σε κάποια σημεία ακούγονται κάποια «ηχοτοπία» της ελληνικής φύσης και κάποια μουσικά κομμάτια που έχουν επηρεαστεί από την βυζαντινή υμνογραφία. "Βρίσκω καταφύγιο στον Παπαδιαμάντη, καθώς σήμερα υπάρχει ανάγκη για γνησιότητα και αλήθεια. Μέσα από την μοναξιά του ο ίδιος είχε την σοφία να αγαπήσει. Δεν φοβάται και δεν δειλιάζει να πει την άποψή του, ακόμα και για τα πολιτικά της εποχής του, όπως π.χ. για τους «αγροφύλακας» που τους έβαλαν να φυλάνε τα χωράφια και αυτοί έκλεβαν «τας καλυτέρας οπώρας…». Όλα αυτά περνάνε υποσυνείδητα σαν ένα υπόγειο ρεύμα, χωρίς τονισμούς και διδακτισμό και μέσα από μια γλώσσα που περικλείει τα πάντα. Είναι ένα μικρό αριστούργημα αυτό το διήγημα».
Μονόλογος στο κύμα… του Παπαδιαμάντη
Ο Παπαδιαμάντης ταιριάζει τον πλούτο και την ακριβολογία της καθαρεύουσας με τη ζωντάνια και τη γλαφυρότητα της τοπικής διαλέκτου.
Αν και μυθιστορία, το διήγημα αντλεί πολλά στοιχεία από τη ζωή του συγγραφέα. Ως εκ τούτου μπορεί να θεωρηθεί εν μέρει και αυτοβιογραφικό.
Στην εξαιρετική παράσταση, οι κινηματογραφικές προβολές έρχονται να ενισχύσουν, δίχως να είναι περιγραφικές, τα γραφόμενα. Η μουσική του εξαίρετου νέου συνθέτη Λάμπρου Πηγούνη με τον ήχο της φλογέρας, τη βυζαντινή υμνολογία και τους ψιθύρους της φύσης δημιουργεί ηχοτοπία που μας μεταφέρουν στο νησιωτικό τοπίο της παιδικής ηλικίας του ήρωα.
Στο σκηνικό ένα γραφείο, ίδιο πλεούμενη σχεδία, εν μέσω μαύρου νερού, το οποίο συμβολίζει το υποσυνείδητο, το σκοτεινό κόσμο των ονείρων.
Στον ερωτικό και αισθησιακό λόγο του Παπαδιαμάντη διακρίνεται σχεδόν ταυτόσημη η λατρεία για τη γυναίκα και για τη φύση της αγαπημένης του γενέτειρας.
Το διήγημα στηρίζεται σε μια σειρά από αντιθέσεις. Από τη μία η εφηβεία, η ελευθερία, η ανεμελιά, η αγραμματοσύνη κι από την άλλη πλευρά η δυστυχία, η αφιλόξενη πόλη, η άχαρη εργασία στο γραφείο, η ωριμότητα.
Ο αφηγητής, ένας μισθωτός δικηγόρος χωρίς μέλλον, για να ξεφύγει από το καταπιεστικό περιβάλλον του γραφείου, κάνει μια αναδρομή στα εφηβικά του χρόνια. Αναπολεί την κοπέλα που αποτέλεσε τον πρώτο του, ενδεχομένως και τον τελευταίο, έρωτα. Έναν έρωτα ανέφικτο. Νοσταλγεί τα χρόνια που ήταν ένα ωραίο, αγράμματο και φτωχό βοσκόπουλο.
Ο βοσκός και ο δικηγόρος. Το τότε και το τώρα. Το όνειρο και η πεζή πραγματικότητα. Οι σπουδές και η πρωτεύουσα δεν τον οδήγησαν στην επιτυχία και την ευτυχία, όπως πίστευε κάποτε. Έχασε την ευτυχία γιατί «έμαθε γράμματα». Τώρα κατάλαβε την ευτυχία που βίωνε μέσα στην απλότητα της ιδιαίτερης πατρίδας του. Τώρα που με θλίψη τη συγκρίνει με το μίζερο παρόν.
«Χωρίς να το ηξεύρω, ήμην ευτυχής…», εκμυστηρεύεται. Γιατί τότε ήταν αθώος και κυρίαρχος. Αν και βοσκός, τα είχε όλα.
Η ομωνυμία της κατσίκας και της κοπέλας, που υπήρξε το αντικείμενο του πόθου του, αναδεικνύει ακόμα περισσότερο τον τρυφερό έρωτα του εφήβου και συνδέει τις δύο αγαπημένες του.
Περιγράφει με εξιδανίκευση και λυρικότητα την κοπέλα. Γι’ αυτόν είναι «ναυς μαγική», «ναυς των ονείρων». Τη βλέπει να κολυμπά στη θάλασσα κάτω από το φεγγαρόφωτο και μέσα του παλεύει η αγάπη με την υπόληψη, ο έρωτας με το χρέος. Στη σκηνή του μπάνιου το βοσκόπουλο έκθαμβο παρακολουθεί τη γυμνή Μοσχούλα και παραλείπει το σημαντικό του καθήκον που είναι η φύλαξη του κοπαδιού.
Ο Θανάσης Σαράντος είναι η δεύτερη φορά που ασχολείται με έργο του Παπαδιαμάντη. Έχει παρουσιάσει επίσης τον «Αμερικάνο», σε μια παράσταση αδιαφιλονίκητα ωραία και ουσιαστική, αποδίδοντας το κείμενο με ένα πιάνο, μια βαλίτσα κι ένα παλτό. Απλά και εξαιρετικά.
Το «Όνειρο στο Κύμα» το σκηνοθέτησε με κινηματογραφική ενάργεια, ρυθμό και υπέροχη αγωνία. Με ένα γραφείο και συμβολικά μαύρο νερό. Ο Θανάσης Σαράντος είναι εμφανές ότι αγαπά και ερευνά τον Παπαδιαμάντη. Περιμένουμε την τρίτη επιλογή του, εφόσον, όπως και ο ίδιος δηλώνει, "ο Παπαδιαμάντης είναι ένας εξαιρετικά επίκαιρος συγγραφέας". Τα ζητήματα που απασχολούν το έργο του Παπαδιαμάντη είναι τα ίδια με αυτά που μας προβληματίζουν και σήμερα.
